Trái dủ dẻ là trái gì? Tìm hiểu đặc điểm, công dụng và cách nhận biết

Trái dủ dẻ là một trong những loại quả dân dã gắn liền với tuổi thơ của nhiều người ở vùng quê Việt Nam. Loại trái này không chỉ có mùi thơm nhẹ, vị ngọt thanh mà còn mang trong mình nhiều công dụng hữu ích cho sức khỏe. Tuy nhiên, không ít người vẫn còn nhầm lẫn giữa trái dủ dẻ với trái ngọc lan hoặc các loại cây họ Mộc lan. Vậy trái dủ dẻ là trái gì? Cây dủ dẻ có gì đặc biệt? Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn.

Trái dủ dẻ là trái gì?

Trái dủ dẻ là quả của cây dủ dẻ, tên khoa học là Anomianthus dulcis, thuộc họ Na (Annonaceae). Cây còn có nhiều tên gọi khác nhau theo từng vùng miền như: dũ dẻ, dù dẻ, giũ giẻ, hoặc dủ dẻ trâu.

Cây dủ dẻ mọc tự nhiên ở rừng, bìa rừng hoặc ven suối, phổ biến ở các tỉnh Nam Trung Bộ, Tây Nguyên và miền Nam Việt Nam. Đây là loài cây bụi hoặc gỗ nhỏ, tán rộng, cao khoảng 3–5 mét. Cây có hoa thơm, nhỏ, màu vàng lục nhạt, thường nở vào đầu mùa mưa.

Đặc điểm quả dủ dẻ:

• Kích thước: Quả nhỏ, chỉ nhỉnh hơn đầu ngón tay út.
• Hình dạng: Trái hình bầu dục, hơi thuôn, mọc thành từng chùm 3–8 quả.
• Màu sắc: Khi còn non có màu xanh xám, khi chín chuyển sang vàng cam hoặc đỏ tím.
• Mùi vị: Thơm nhẹ, vị ngọt thanh rất dễ ăn.
• Hạt: Có từ 1–2 hạt cứng bên trong.

Trái dủ dẻ có ăn được không?

Câu trả lời là có. Trái dủ dẻ chín có thể ăn được và thường được trẻ em ở nông thôn hái ăn như một món quà vặt tự nhiên. Quả dủ dẻ ngọt dịu, mùi thơm dễ chịu, không gắt, không ngọt gắt như nhiều loại quả rừng khác.

Tuy không phổ biến trong thương mại hay siêu thị, nhưng đối với người dân quê, đây là món quả tuổi thơ không thể quên. Một số người còn sử dụng quả dủ dẻ để sắc lấy nước uống như một loại trà dân gian.

Cây dủ dẻ và những đặc điểm sinh học

• Tên khoa học: Anomianthus dulcis
• Họ thực vật: Annonaceae (Họ Na)
• Dạng sống: Cây bụi hoặc cây gỗ nhỏ, cao 3–5 mét
• Phân bố: Việt Nam, Thái Lan, Lào, Campuchia, Malaysia
• Môi trường sống: Ẩm, đất rừng, ven suối, đất đỏ bazan

Cây dủ dẻ có hoa màu vàng nhạt, rất thơm, nở vào mùa mưa. Hoa dủ dẻ không to rực rỡ như hoa ngọc lan nhưng lại có mùi hương dịu dàng, thường được người dân trồng gần nhà để tạo hương thơm và làm cảnh.

Công dụng của quả dủ dẻ

Không chỉ đơn thuần là một loại quả ăn vặt tự nhiên, quả dủ dẻ còn có nhiều công dụng đáng chú ý:

1. Giúp an thần, thư giãn

Theo kinh nghiệm dân gian, nước sắc từ quả hoặc hoa dủ dẻ có thể giúp giảm căng thẳng, an thần, đặc biệt phù hợp với người mất ngủ hoặc hay lo lắng.

2. Tốt cho tiêu hóa

Trái dủ dẻ chín có chứa nhiều chất xơ tự nhiên, hỗ trợ làm sạch đường ruột, kích thích tiêu hóa, giúp giảm tình trạng đầy hơi, khó tiêu.

3. Làm trà thảo dược

Một số nơi sử dụng quả dủ dẻ khô hoặc hoa dủ dẻ phơi nắng để làm trà thảo dược, hương thơm dịu, vị thanh mát.

4. Chiết xuất tinh dầu (từ hoa)

Mặc dù không phổ biến như hoa ngọc lan tây, nhưng hoa dủ dẻ cũng được nghiên cứu để chiết xuất tinh dầu với hương thơm nhẹ, dùng trong liệu pháp hương thơm.

Sự khác nhau giữa trái dủ dẻ và trái ngọc lan

Nhiều người nhầm lẫn trái dủ dẻ là trái ngọc lan do tên gọi tương đồng hoặc hoa đều có hương thơm. Tuy nhiên, đây là hai loài hoàn toàn khác nhau:

Trái dủ dẻ trong ký ức người Việt

Với nhiều người lớn lên ở vùng quê, trái dủ dẻ là biểu tượng của tuổi thơ thanh bình. Hình ảnh những chùm quả chín đỏ lấp ló sau tán lá xanh, tiếng cười rộn rã khi lũ trẻ con cùng nhau hái quả, là những ký ức không thể quên.

Ngày nay, trái dủ dẻ không còn phổ biến, nhưng vẫn được tìm thấy ở các vùng rừng tự nhiên hoặc trong vườn nhà những người yêu cây trái dân dã.

Cách trồng và chăm sóc cây dủ dẻ

Nếu bạn muốn trồng cây dủ dẻ để lấy bóng mát, ngắm hoa thơm và thu quả, dưới đây là vài mẹo nhỏ:

• Đất: Ưa đất tơi xốp, ẩm, thoát nước tốt
• Ánh sáng: Ưa sáng nhưng có thể chịu được bóng bán phần
• Tưới nước: Vừa phải, tránh úng
• Nhân giống: Bằng hạt hoặc chiết cành
• Chống sâu bệnh: Ít sâu bệnh, dễ chăm sóc

Trái dủ dẻ là trái của cây Anomianthus dulcis – một loài cây bụi dân dã nhưng rất giá trị. Không chỉ có mùi thơm dễ chịu, vị ngọt thanh, quả dủ dẻ còn mang nhiều công dụng tốt cho sức khỏe như giúp an thần, hỗ trợ tiêu hóa, làm trà thảo mộc.